Diagnostiek vs diagnose: waarom het verschil telt

UTRECHT – Diagnostiek speelt een cruciale rol in de medische wereld. Het gaat niet alleen om data verzamelen, maar vooral om het vertalen van deze data naar begrijpelijke diagnoses die patiënten helpen. In dit stuk bespreken we een het verschil tussen diagnostiek en diagnose en praktijkvoorbeeld waarin de verschillende perspectieven op diagnostiek duidelijk worden: voor de arts is het essentieel voor het behandelplan, terwijl het voor de patiënt en haar familie een bron van angst of opluchting kan zijn.

We pleiten daarom voor een mensgerichte benadering van diagnostiek, waarbij heldere communicatie en bruikbare inzichten centraal staan. Een kleine verandering in taalgebruik kan namelijk leiden tot een grote verbetering in zorgkwaliteit en patiëntwelzijn.

Een praktijkvoorbeeld van diagnostiek

De huisarts ontvangt de onderzoeksuitslagen van een patiënt. De 58-jarige mevrouw, eerder gediagnosticeerd met kanker, had last van een jeukende moedervlek. De moedervlek is verwijderd, en er is een stukje weefsel afgenomen voor nader onderzoek. De onderzoeksuitslagen tonen de aanwezigheid van onrustige cellen aan.

In de wachtkamer zit mevrouw samen met haar dochter. Zij is zenuwachtig, want ze krijgt zo dadelijk de resultaten te horen van de tests die vorige week op advies van de dokter zijn uitgevoerd. Haar vrees blijkt gegrond; het vlekje is kwaadaardig. Samen met de dokter en haar dochter bespreekt ze wat nu het beste is om te doen.

Maar zou het niet ook zo kunnen zijn dat júist door slimmere inzet van diagnostiek en diagnose zuiniger omgegaan kan worden met behandeling?

Twee perspectieven op diagnostiek

Dit voorbeeld illustreert de twee verschillende perspectieven op diagnostiek. Voor de dokter levert het onderzoek belangrijke data voor het behandelplan. Voor de patiënte en haar dochter zet de diagnose het leven echter op z’n kop.

Het is duidelijk dat het krijgen van een diagnose iets met mensen doet. In het ene geval lucht een diagnose op en stelt het gerust: alles is gelukkig goed. In het andere geval schrikt iemand en maakt het intens bang en verdrietig. Hoe dan ook, de diagnose zet iets in gang. Voor mij is de ‘diagnose’ alles wat data eigenlijk niet zijn. Diagnose is dat stukje waar diagnostische data worden omgezet in waardevolle communicatie. Een diagnose geeft een mens heldere uitleg over wat er aan de hand is, essentieel bij het schetsen van een perspectief. Dit maakt diagnostiek tot een van de belangrijkste elementen van (zelf)zorg en regie.

Herwaardering van diagnostiek in de zorg

Vanuit dit idee valt op dat diagnostiek in het zorgveld vaak wordt begrepen als een intrinsiek onderdeel van zorg. Het wordt gezien als onderdeel van het werkproces van de arts om een vermoeden te bevestigen of te ontkrachten. We organiseren en financieren de zorg zelfs op basis van zogeheten dbc’s: diagnose-behandel-combinaties. Diagnostiek lijkt hierdoor vooral een handelsproduct, een kostenpost waarop bespaard kan worden. Maar zou het niet ook zo kunnen zijn dat juist door slimmere inzet van diagnostiek en diagnose, we zuiniger kunnen omgaan met behandelingen? Zorg kan gerichter worden ingezet als duidelijk is wat er aan de hand is, waardoor de patiënt het meest gebaat is en krijgt wat hij of zij nodig heeft.

Om het verschil in waarden voor de verschillende eindgebruikers beter te duiden en ons perspectief te verbreden, stel ik voor dat we een kleine verandering doorvoeren in onze taal. Laten we voortaan spreken van diagnostiek wanneer we het diagnostische proces van aanvraag, afname en analyse bedoelen. Met diagnose bedoelen we dan de vertaalslag die diagnostiek praktisch bruikbaar maakt: de begrijpelijke uitleg van cijfers en plaatjes, zodat deze inzichten bruikbaar worden voor die ene patiënt. Diagnose gaat over het vertalen van de uitslagen naar waardevolle, bruikbare inzichten op basis waarvan de patiënt samen met de dokter weloverwogen beslissingen kan nemen over gezondheid, ziekte en behandeling.

Conclusie: Een breder perspectief op diagnostiek

Door het gehele diagnostisch proces nadrukkelijker op deze manier te benaderen, verbreden we het bestaande perspectief op diagnostiek. We maken van een technisch en biomedisch proces een proces waar technologie meer in dienst staat van de mens. Daarnaast krijgt de waarde en impact van de communicatie tussen patiënt en dokter meer erkenning.

Heb jij na het lezen van dit artikel ideeën over waar verbetering mogelijk is, of wil je eens met ons van gedachten wisselen over de toekomst van diagnostiek? Neem dan gerust contact met ons op!

Cherelle de graaf idx

Cherelle de Graaf

Directeur-bestuurder

Datum

Tags

Share